بطریهای دو محفظهای عمدتا برای بیرون دادن مخلوطی از دو جزء مایع که در نهایت به یک مایع تبدیل میشوند به کار میروند. در این بخش، تکنولوژی دوز ثابت (Fixed Dose Technology) مورد بحث است که غالبا با استفاده از بطریهای دو محفظهای محقق میشود.
در این بطریها یک محفظه به عنوان نگهدارنده مایع و محفظه دیگر به عنوان پیمانهی اندازهگیری ثابت عمل کرده و در نهایت مایع از محفظه دوم خارج میشود. انواع مختلفی از این بطریها موجودند. این تنوع نه تنها در بطریهای شامل دو محفظه، بلکه در بطریهای با یک اینزِرت در قسمت گلویی که به عنوان یک بیرون دهنده با دوز ثابت عمل میکند نیز وجود دارد. به طور کلی تکنولوژی خروج محصول با دوز ثابت به بطریهای ارزانقیمتی مربوط میشود که به طور دایمی قادر به بیرون دادن مقادیر دقیقا یکسانی از مایع مصرفی هستند.
برای رسیدن به چنین هدفی اغلب یک محفظه دوز درون بدنه بطری تعبیه میشود که با دهانه بطری ارتباط دارد. وقتی سر بطری به سمت جلو خم میشود، تنها مایعی که به درون محفظه دوز وارد شده است بیرون میآید و مابقی مایع نمیتواند از درون بطری به محفظه دوز وارد شود. هنگامی که بطری به حالت ایستادهی قبلی بر میگردد، محفظه دوز از نو پر میشود. همانطور که خواهیم دید، تکنیکهای متعدد دیگری نیز در این زمینه وجود دارد.
مواد شوینده، پودرهای شستشو، آفتکُشها، کودها، شربتها و بسیاری مایعات دیگر غالبا در ظرفهایی در اختیار مشتریان قرار میگیرند که از قابلیت ریختن یک حجم از پیش معین شده از مایع برخوردارند. یک مثال معمول از وسایل اندازهگیری برای خروج مایعات، درِ بزرگی است که بر روی بسیاری از بطریهای حاوی مواد شوینده تعبیه میشود. این درها توخالی یا مقعر ساخته شده و با سر و ته کردنشان به عنوان یک پیمانه اندازهگیری قابل استفاده هستند. بنابراین مصرفکننده میتواند دوز کنترل شدهای از ماده شوینده را ریخته یا آن را اندازهگیری کند.
گاهي بطری به یک حفره خندقمانند و بازگرداننده مایع به داخل مجهز میشود تا پس از بیرون دادن دوز مد نظر و برگرداندن درپوش به سر بطری، مایع باقیمانده که از داخل درِ بطری چکه میکند به جای بیرون آمدن بتواند به داخل بطری بازگردد.
یکی از نقایص دوز با چنین روشی این است که فرایند دوز به این روش به لحاظ فیزیکی راحت انجام نمیشود، چرا که مصرف کننده باید از هر دو دست خود استفاده کند. علاوه بر این غالبا دوز کردن به اشتباه انجام میشود زیرا دقت دوز وابسته به کاربر است و در ضمن، ریسک بیرون ریختن مایع حین دوز کردن وجود دارد.
همچنین به طور خاص در مورد کنستانترهها، خطر واقعی دوز زیاد از حد یا ناکافی وجود دارد زیرا به راحتی ممکن است که پیمانه اندازهگیری، با حد بیشتر یا در صورت عجله، کمتری از نشانه دوز پر شود یا وابسته به طراحی ارگونومیک بطری (یا ضعف آن) به مهارت دست کاربر وابسته باشد.
طراحیهای ساختاری بیرون دهندههای با دوز ثابت، منتج به معرفی راهکارهای متعددی از دوز راحتتر حجم معینی از مایع بطری شده است.
این کار به واسطه مجهز کردن چنین بطریهایی به یک محفظه دوز به طرق مختلف انجام میشود. عملکرد تمامی بطریهای از این نوع، مبتنی بر اصول فیزیکی یکسان است. این تصور اشتباه است که تکنولوژی معروف به “هر بار یک دوز” به تازگی حاصل شده است. پیدایش این تکنولوژی به دهههای گذشته باز میگردد. بنابراین نگاهی به اختراع جان دیوید آدامز در سال 1960 (US Patent 3107031) خواهیم داشت. این اختراع، دقیقترین دوز ممکن را به دست نمیدهد، اما راهکاری بسیار ساده و کمهزینه است.
در این روش، پس از پر کردن بطری با مایع، یک تیوب L شکل درون بطری نصب میشود. بالای بطری، یک آببندی کاملا مقاوم به نفوذ مایع بین تیوب و گلویی بطری فراهم میکند. همانطور که در تصویر نشان داده شده، سطح مایع در بطری، وقتی بطری در موقعیت قائم است تقریبا در دیواره بالایی پایه تیوب است.
این مساله به علت فشار اتمسفری وارد بر سطح مایع درون تیوب و نبود فشار قابل توجه بر سطح مایع درون خود بطری است. وقتی محفظه کج شود، مایع موجود در بخش پایه تیوب (وقتی محفظه قائم بوده است)، به مقداری معین و اندازهگیری شده از تیوب و گلویی بطری عبور کرده و تنها این مایع از بطری خارج میشود زیرا موقع ریختن، سطح مایع در بطری، زیر دهانه ورودی بخش پایه تیوب است (شکل سمت راست).
این ساختار تقریبا تضمینکننده آن است که هر بار بطری کج شود، مقدار یکسانی از آن خارج خواهد شد. اما نقص اين راهکار این است که وقتی سطح مایع در بطری تا لبه بالایی بخش تیوب L شکل که موقعیت افقی دارد پایین بیاید، دوز خارج شده کمتر و کمتر میشود. زیرا در بخش همسطح محفظه دوز، مایع از بخش انتهایی بطری که خارج از محدوده محفظه دوز است برداشته میشود.
در نتیجه، خالیکردن کامل بطري(با کفِ تخت) غیرممکن است و همواره حجم خاصی از مایع، خارج از تیوب دوز ميماند، مگر بخش L شکل در یک شیار در کف بطری قرار گيرد.
اختراع بعدی توسط Ulrich Loertscher در سال 2002 (US patent 6378741) به ثبت رسیده و ادعا شده که نقیصه مذکور در آن رفع شده است. بطری دوز Loertscher نیز از ساختاری بسیار ساده برخوردار است، ساخت آن بسیار ارزان بوده و به مصرفکننده اجازه میدهد تا حجم ثابتی از مایع را با اطمینان و به راحتی اندازهگیری کند.
کار با این بطری و دوز کردن مایعات توسط آن راحت است. برای انجام دوز، میتوان بطری را با یک دست نگه داشت و برای ریختن، موقعیت آن را به راحتی از حالت قائم به حالت کج تغییر داد. برای هر دوز جدید، مجددا همین تغییر موقعیت برای کج کردن بطری انجام میشود. در هر بار عملیات دوز به این ترتیب، مقدار ثابتی از مایع خارج میشود تا اینکه نهایتا بطری خالی شود.
مخترع این بطری تصمیم گرفت تا آن را به صورت یک تکه از پلاستیک و از طریق فرآیند قالبگیری دمشی یا تزریقی بسازد و در انتهای بطری، یک محفظه دوز مجزا با یک دهانه تعبیه شود که از داخل بطری عبور میکند. محفظه دوز با یک تیوب بیرونبَر ارتباط دارد که از داخل تا گلویی بطری میگذرد. به طوری که هر وقت بطری کج شده و به موقعیت ریختن برده شود، تنها مایع داخل محفظه دوز میتواند از بطری خارج شود. انتهای بطری در دو فوت قالبگیری میشود که یک فوت از آن محفظه دوز را تشکیل میدهد. تیوب بیرونبَر به طور ضد نشت به گلویی بطری متصل است و از داخل بطری با یک زاویه عبور کرده و درست زیر لبه بالایی محفظه دوز باز میشود. بین دهانه پایینی تیوب بیرونبَر و دیواره داخلی مجاور بطری، فضایی است که به عنوان یک دهانه عمل کرده و داخل بطری را به محفظه دوز وصل میکند. وقتی بطری در موقعیت قائم است، لبه بالایی دهانه پایینی تیوب بیرونبَر، سطح مایع در تیوب بیرونبَر را مشخص میکند. مقدار بیشتری از مایع نسبت به این مقدار، از دهانه به تیوب بیرونبَر وارد نمیشود و این به علت خلا نسبی بالای سطح مایع در بطری موقع رفتن مایع به محفظه دوز است. در همین حال، فشار اتمسفری در تیوب بیرونبَر در جهت مقابله با افزایش سطح مایع عمل میکند.