فرزاد وثوقی – کارشناس طراحی گرافیک
مدیرهنری و سردبیر نشریه گرافیک سگال
بدون مقدمه چینی می روم سراغ اصل مطلب، آیا شما تاکنون تجربه یک سرمایه گذاری ناموفق را داشته اید، در هر صورت اگر پاسخ شما منفی و یا مثبت است بهتر است این مقاله را با دقت بخوانید.
در میان انبوهی از عوامل تولید یک کالای تجاری و هماهنگی میان عوامل فوق ( مانند خرید ماشین آلات و تکنولوژی خط تولید ، بررسی عوامل گوناگون همچون شناخت بازار هدف و تبلیغات … ) بسته بندی یک کالا به نوبه خود از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است.
این اولین باری نیست که به اهمیت بسته بندی مناسب و کارا اشاره می شود و آخرین بار هم نخواهد بود اما در زیرمجموعه یک ساختار منسجم با عنوان – بسته بندی موفق- با عناصر و عوامل متعددی مواجه می شویم که از جمله ” طراحی گرافیک کاربردی” یکی از آنان است.
یک بسته بندی با دوام، زیبا و پرفروش، مدیون انتخاب شایسته یک سرمایه گذار با هوش است. اکثرتولیدکنندگان موفق کالاهای تجاری در جهان، با دقت فراوان از اصول پیشرفته و فن آوری نوین جهانی در بسته بندی کالای خود بهره برده و همزمان به طراحی ساختار ظاهری بسته خود که نماد یک طراحی گرافیک کاربردی می باشد ، اهمیت خاصی قائل می شوند. نادیده انگاشتن این مرحله از شکل گیری یک کالا به هدر دادن سایر منابع مالی و سرمایه گذاری در این بخش از اقتصاد کشور محصوب می گردد. شکست و یا موفقیت یک کالای تجاری تابع تحلیل و موشکافی در جزئیات یک پروژه اقتصادی است که در این میان طراحی گرافیک در ایران اسلامی علی رغم اهمیت انکارناپذیر آن، مورد بی مهری دست اندرکاران تولید و سرمایه گذاران عرصه تولید چه در بخش خصوصی و چه دولتی از یکطرف و عدم توجه لازم و ایجاد بسترهای کنترل و اطلاع رسانی توسط طراحان حرفه ای از سوی دیگر قرار گرفته است.
نگارنده به نیت ارتقاء سطح کیفی بسته بندی کالاهای ایرانی و ایجاد واکنش در سطح صاحبان صنایع به مقوله طراحی گرافیک کاربردی و حرفه ای، در این مقاله ( به دور از انگیزه تبلیغ برای محصولی خاص و ضد تبلیغ برای دیگری ) به مقایسه و جراحی چند بسته بندی از یک محصول مشابه در بازار داخلی می پردازد.
امید است نگاه تخصصی به وقایع جاری در حیطه بسته بندی کشورمان تا رسیدن به استاندارهای جهانی و یافتن متولی شایسته برای آن ادامه یابد.
با آغاز فصل تابستان و گرم شدن هوا، رقابت در بازار مصرف آبمیوه های بسته بندی شده و تنوع تولید این محصول داغ و داغ تر خواهد شد. در این میان با افزایش تقاضا، افزایش عرضه نیز کاملا طبیعی و قابل پیش بینی است. رقابت تولیدکنندگان در عرصه تولید و عرضه این نوع کالاها با عبور از بخش ها و مراحل گوناگون خط تولید، در گذر از تبلیغات و ارایه در فروشگاه ها به پایان کار خود و آخرین میدان رقابت نزدیک می شوند.اما در این میان آیا همه تولیدکنندگان به پایان کار خود اندیشیده اند؟
قفسه فروشگاه های عرضه محصولات، مکان گزینش و تداعی نام ها و علامتهای تجاری موفق، مکان بازخورد شیوه های تبلیغاتی و آخرین سکوی رقابت و آخرین میدان قدرت نمایی محصولات و در واقع زورآزمایی طراحی روی بسته بندی ها با یکدیگرند. آخرین ایستگاه مسیری پرفرازو نشیب در یک فرآیند اقتصادی ، از این نقطه به بعد می توان به طعم کالا، قیمت، نحوه ارائه فروشنده و تمهیدات مشتری مداری اشاره نمود. اما اگر کمی به عقب تر یعنی مکان چیدمان کالاها در قفسه فروشگاه برگردیم، جایی که چند نوع کالای مشابه مانند آبمیوه با تنوع رنگ و طراحی در کنار یکدیگر به انتظار جلب توجه خریدار و ایجاد وسوسه خرید ایستاده اند، به راستی کدام یک برنده اول این رقابت خواهند بود؟
آیا طراح محصولات شما به طعم رنگ ها آشناست؟
آیا طراح محصولات شما هماهنگ با استراتژی تبلیغاتی شما عمل کرده است؟
آیا طراح محصولات شما رقیبان شما را شناسایی کرده است؟
آیا طراح محصولات شما با بازار هدف آشناست؟
آیا طراح محصولات شما …………..
انبوهی از پرسش ها منتظر پاسخی مناسب هستند که اگر پیش از تولید پاسخ آنها را یافته باشید، نگرانی برای عرضه محصول در بازار بی مورد است.
یکی از محصولات وارداتی که به تازگی در بازار داخلی مورد توجه مصرف کنندگان قرار گرفته است. چندی پیش ، علی رغم عمر کوتاه و موفق خود ناگهان به دگرگونی در طراحی ظاهری بسته های خود پرداخت.
در بررسی برخی از دلایل و ضرورت های تغییر طراحی بسته بندی این محصول که در کمال شجاعت و جسارت انجام گرفت ، می توان به تشابه رنگ بسته بندی نسبت به کالاهای مشابه و کوچکی نام تجاری محصول اشاره نمود. اما پرسش و نکته قابل توجه در بازنگری طراحی و تغییر رنگ و طرح این بسته اینست که آیا تولیدکننده این کالا با در دست داشتن سهم قابل توجه بازار، خطر احتمالی از دست دادن این سهم را نادیده گرفته و یا خود را آماده قبول عواقب این دگرگونی در قالب یک استراتژی بازار نموده است؟ پاسخ مثبت به این سوال در ادامه موفقیت این محصول و استراتژی آن در بازار داخلی نهفته است. آگاهی کامل تولیدکننده این کالا، انعطاف پذیری منطقی و اصولی در انتخاب استراتژی بازار، مشاوره صحیح و اعتماد به کارشناسان و طراحان ایده پردازاز جمله دلایل موفقیت این محصول در بازار داخلی به شمار می رود. بررسی استراتژی های موفق تبلیغاتی موضوع این مقاله نیست لذا به موضوع اصلی یعنی طراحی گرافیک کاربردی در عرصه بسته بندی کالاهای ایرانی برای بازار هدف می پردازیم.
روزانه در کنار محصولاتی وارداتی موفق ( ۱ – ۴ – ۵ )، شاهد تولد و تولید محصولات مشابه ایرانی نیز هستیم، که گاهی در مقایسه با نوع وارداتی خود در داخل کشور از کیفیت بالاتری برخوردارند. اما به علت عدم توجه به طراحی گرافیک کاربردی مناسب و جذاب از سهم بازار مناسبی برخوردار نیستند. محصولاتی که علی رغم رعایت استانداردهای بین المللی کیفیت، استانداردهای بین المللی طراحی گرافیک را رعایت نکرده و در نتیجه بهره لازم و مطلوب را حاصل نخواهند نمود.
یکی از محصولات قابل بررسی که در داخل کشور تولید و به بازار رقابتی مصرف ارایه گردیده است ( تصاویر ۸ – ۷ – ۶ – ۱۱ ) دارای طراحی ضعیف و در دشمنی با خود در نگاه اول تداعی کننده یک قوطی ادویه/ بیسکویت پرتقالی/ پودر شربت پرتقال و امثال این ها است، جالب اینجاست که این محصول حاوی قطعات میوه است، اما طراحی پیش پا افتاده و بسیار معمولی آن گویای این برتری نمی باشد. چاپ مطلوب این محصول بدون انتقال حس طراوت در ترکیب یک طراحی نامناسب جلوه چندانی ندارد. طراحی و ابعاد تصویر میوه بسیارنامناسب و بدون جذابیت انتخاب شده و ترکیب نوشته ها و تصویر و درب اضافی پلاستیکی آن یادآور قوطی های ۲۵ سال گذشته در عرصه مواد غذایی خشک است. ( با وجود اینکه درب پلاستیکی فوق در بهداشت بسته بسیار مفید و مؤثر و هزینه بر می باشد.)
استفاده از حروف لاتین درپشت قوطی هم کوچکترین تاثیر مثبتی در برداشت های انحرافی مصرف کننده نسبت به این قوطی ایجاد نمی نماید.
فضاهای خالی بدون مصرف در طراحی بسته بندی این آبمیوه، آنرا بازهم از طراحی روز و متداول دورتر نموده است و در پایان انتخاب نامناسب رنگ ها ضربه نهایی را بر پیکر این محصول وارد و آنرا خسته کننده، بی روح، بدون جلوه های بصری مناسب و غیر قابل رقابت نموده است.
بسته بندی دیگری از این گروه را شاهدیم ( تصاویر ۲ – ۳ – ۹ – ۱۰ ) با همان کمبودها و اشکالات طراحی، چیدمان نامناسب حروف فارسی ولاتین، ترکیب رنگی نامناسب و بدون کنترل ، بکارگیری ابعاد نامناسب در شکل میوه و ضعف تکنیکی در اجرای گرافیکی محصول که از جمله مشکلات آشکار این نوع بسته بندی ها در بازار مصرف داخلی می باشند و فعلا در قفسه فروشگاه ها حضور غیرقابل رقابت دارد.
در این بسته بندی می توان به عدم پیوستگی عناصر بصری طراحی در روی بدنه اشاره نمود. هویت طرح با چرخش محصول به دور خود دگرگون گشته و به شکل معجزه آسایی به محصول دیگری تبدیل می شود. تقسیم وجوه بسته بندی در ضعیف ترین شکل ممکن و بدون توجه به امکانات بلقوه قوطی انجام گرفته است ، آن هم با وجود استفاده از قوطی با درب مناسب و بدنه یکپارچه و بدون درز؟ که این خود نشانده عدم آگاهی طراح از شناخت مواد ، امکانات وتکنیک های چاپ روی بدنه قوطی های فلزی می باشد. کالا دارای علامت استاندارد کیفیت ایران، استاندارد مدیریت کیفیت از اتریش و بارکد اطلاعات فروش می باشد. اطلاعات تولیدکننده و مشخصات محتویات کامل و در پاره ای موارد بیش از نیاز مصرف کننده وبا چیدمان بسیار شلوغ و ضعیف پشت قوطی قید گردیده است.
نکته قابل توجه و مشترک دیگر در بین اکثر تولیدات داخلی، عدم استفاده صحیح از رنگ فلز بدنه و نمای آن به عنوان یک رنگ مستقل در طراحی گرافیک ظاهر قوطی هاست، امکانی که محصولات سایر کشورهای پیشرفته تر از آن به نحو مطلوب بهره لازم را برده اند چه بر روی مقوای متالایز و چه بر روی فلز . استفاده از رنگ تخت جهت پوشش کامل زمینه، بدون استفاده از سطوح و فضاهای فاقد چاپ که رنگ های متنوع بدنه فلزی قوطی را قابل رویت می نماید، به هدر دادن امکانی ویژه و بدون هزینه، برای یک طراح آگاه و با ذوق محسوب می گردد و شایان توجه روزافزون سرمایه گذاران و تولیدکنندگان محصولات با کیفیت داخلی است.
در انتها بدون حاشیه پردازی باید افزود، متاسفانه عدم توجه شایسته به طراحی حرفه ای و دستاوردهای گرافیک علمی و کاربردی در بخش بسته بندی محصولات ایرانی و همچنین عدم بهره گیری از مشاوره و مدیریت هنری در این بخش کلیدی و پر رونق اقتصادی، رقابت را برای کالاهای ایرانی چه در داخل و چه در خارج از ایران مشکل و پیچیده نموده است.
خوشبختانه حضور طراحان حرفه ای و باذوق ایرانی باعث غرور و سربلندی میهن اسلامی ماست و بهره گیری ازتجارب آنان بهترین راه رسیدن به موفقیت است. سزاوارتر است تا بهاء
طراحی حرفه ای را نه هزینه ، بلکه سرمایه گذاری بدانیم.
[email protected]
