اين روزها کارآفرينان به دليل شرايط خاص اقتصادي حاکم بر کشور حالات خاصي را تجربه مي‌کنند. اغلب هم فقيرند و هم ثروتمند. هم بدقول شده‌اند و هم از بدقولي ديگران گله دارند. از عده‌اي طلب دارند و شاکي از ديرکرد تسويه حساب آنها و خود به عده‌اي ديگر بدهکارند و از نظر آنها بدقول هستند. بعضي از کيفيت انجام سفارش خود رضايت ندارند و بعضي معتقدند آن چه به دست آورده‌اند با آن چه مي‌خواستند برابر نيست. بسياري از دلگيري‌ها با صبر و تحمل و توکل بالاخره حل مي‌شود.
اما بعضي اختلافات هم براحتي حل نشده و نياز به ورود شخص سومي به عنوان حَکَم دارد. يکي از فعاليت‌هاي اتحاديه‌هاي صنفي حَکَميت است.
اتحاديه چاپخانه‌داران تهران از جمله نهادهاي صنفي است که همه ساله با تعداد زيادي از دعواهاي صنفي روبرو است که منشاء بسياري از آنها بي‌اطلاعي از دامنه تعهداتي است که بين طرفين رد و بدل شده و گاه نيز جدي نگرفتن تعهداتي که داده مي‌شود.
البته بسياري از اين دعواها در خود اتحاديه حل و فصل مي‌شود.
اما بعضي از دعاوي نيز پس از صدور راي کارشناسي اتحاديه براي اعلام نظر قاضي و اجراي حکم به قوه قضائيه مي‌رود.
از آن جا که تعداد قابل توجهي از اعضاي اتحاديه چاپخانه‌داران در زمينه چاپ بسته‌بندي فعاليت دارند و به آن دليل که اين اتحاديه از سابقه چندين دهه ميانجي‌گري و حکميت در بخشهاي صنعت، بازرگاني و خدمات برخوردار مي‌باشد بر آن شديم با علي نيکوسخن رييس اتحاديه چاپخانه‌داران تهران و يکي از قديمي‌ترين اعضاي کميسيون‌هاي حل اختلاف در اين اتحاديه گفت و گويي داشته باشيم. وي درباره شيوه عملکرد و ديدگاه اتحاديه در دعاوي صنفي توضيحاتي داد.
* درباره ساز و کار و چگونگي حل اختلافات صنفي در اتحاديه چاپخانه‌داران تهران بفرماييد.
** اتحادیه طبق مقررات قا صنفی باید پنج کمیسیون داشته باشد، که هر کدام حوزهای خاص فعالیت دارند. در اتحاديه چاپخانه‌داران تهران کمیسیون‌هاي فنی، حل اختلاف، بازرسی، بررسی و شکایت و کميسيون آموزش وجود دارد. بعضي مسائل از بيرون به اتحادیه محول می‌شود و یا اشخاص حقیقی یا حقوقی، مستقیما به اتحادیه مراجعه می‌کنند. اشخاصي به اتحاديه مراجعه مي‌کنند ممکن است در مسائل تخصصی و يا مشکلاتي که با افراد بیرون دارند نيازمند راي و نظر اتحاديه باشند. هر یک از موارد مطرح شده که در صلاحیت اتحادیه باشد، اعلام نظر می‌شود و هر جا که لازم بود راهنمایی می‌کنیم که به مراجع مربوط مراجعه کنند. بعضی مسائل فنی هستند ه باید در اتحادیه نظر داده شود و بعضی ا مسائل است که اشخاص حقیقی يا حقوقی، طی مکاتبات، قراردادها و توافقنامه‌هایی که دارند، اتحادیه را به عنوان حَکَم معرفی می‌کنند.
در این راستا، هر یک از طرفین که به اتحادیه مراجعه کنند و درخواست داشتند، اتحادیه موظف است که در چارچوب همان قراردادی که اتحادیه را حَکَم قرار داده، رسیدگی کند. حتی در مواردی هم که ممکن است ابهاماتی داشته باشد از راي يا مشاوره کارشناسان خبره در آن قضیه (بر اساس تشخيص اتحاديه) استفاده مي‌شود طوری که تداخلي در مسائل قوه قضاییه نداشته باشد. بيشتر مواردي که به اتحاديه وارد شده از طريق نظراتی که کارشناسان و خبرگان ما داشتند در خود اتحاديه حل و فصل شده است.
* چند درصد از موارد اختلافي که در اتحاديه مطرح مي‌شود به محاکم قضايي ارجاع مي‌شود؟
** طي پنج سال گذشته بندرت از هر يکصد مورد اختلاف حداکثر ممکن است ده درصد از آن به قوه قضاییه ارجاع شده باشد.
تا آن جا که ما اطلاع داریم، رای‌هایی که به قوه قضاییه می‌رود، مستقیما به دايره اجراي احکام ارجاع داده مي‌شود. در اين ميان گاهي در حین اجرای رای یا بعد از آن کسی که محکوم شده به اتحادیه مراجعه می‌کند و کمک می‌خواهد، ولي کار در اين مرحله از دست ما خارج شده است. البته منظور بنده از بيان اين نکته آن نيست که بعضی آراء اتحاديه در قوه قضاییه نقض نشده باشد، در واقع صلاحیت قاضی خیلی بالاتر از صلاحیت اعضای ما و خود بنده و اتحادیه است.
* آيا راي کميسيون‌ها همان راي اتحاديه است؟
ما در چارچوبي کار می‌کنیم که رای صادره، رای اتحادیه باشد. وقتي مرجعي از اتحادیه راي و نظر مي‌خواهد اتحادیه هم وظیفه خود مي‌داند که رای را جواب دهد. ما از کارشناسان برای تکمیل پرونده کمک مي‌گيريم. نظرات را جمع‌آوری و نظر نهایی را به عنوان راي اتحاديه به مرجع يا اشخاصي که از ما نظر خواستند اعلام مي‌کنيم.
در واقع وقتی حکمیت به اتحادیه واگذار می‌شود، اتحادیه مختار است که برای صدور حکم، از ابزار مختلفی استفاده کند از جمله کمیسیون. ابزاري که به کار گرفته مي‌شود ممکن است از داخل صنف یا خارج صنف باشد و اين به شرایط موردي که در دست بررسي است بستگي دارد.
* کيفيت کارشناسي و داوري اتحاديه در چه حدي است؟
** در حال حاضر ما مدارک و اسناد و پرونده‌هایی داریم که خود قوه قضاییه، از اتحادیه سوال کرده و نظر کارشناسانه خواسته است. ما هم دقیقا بررسی می‌کنیم و جوابش را به قوه قضاییه می‌دهیم. خود قوه قضاییه هم در این زمینه از نظر کارشناسی کارشناسان رسمی و خبره اتحادیه استفاده می‌کند و در مجموع روابط بسیار خوبی بین اتحادیه و قوه قضاییه برقرار است.
تا به حال پیش نیامده که نظری از ما بخواهند و مشکلی به وجود آمده باشد. در واقع اتحاديه در رای که میدهد بسیار حساس است. آن چه از اين جا بيرون مي‌رود راي اتحاديه است، نه راي نيکوسخن است نه راي عضو کميسيون و نه راي عضو هيئت مديره. بلکه راي اتحاديه است. براي مثال ما کمیسیون فنی و آزمون داریم،که هیئت مدیره یک گروهی را مشخص کرده است. مثلا وقتي کسی که می‌خواهد چاپخانه خریداری و یا تاسيس کند، وزارت ارشاد تاييد صلاحیت فنی را به این اتحادیه محول می‌کند.
برای کاری که از نظر فنی کارشناس چاپ لازم دارد، کمیسیونی وجود دارد که اعضاي آن کارشناس چاپ هستند، هم ماشینچی، هم خبره، هم قدیمی و کهنه‌کار، فورا تشخيص مي‌دهند کار چند رنگ است، با چه چیزی چاپ شده، با چه ترامی است و کیفیتش در چه حدی است. بعضی مواقع کار ساده است يا فني نيست، به کمیسیون حل اختلاف یا بررسی و شکایت می‌رود.
کمیسیون حل اختلا نظر خود را میدهد، نظر کميسيون در اتحادیه بررسی م‌شود، بعد از مشورت، بر اساس آن رأی نوشته می‌شود، بعد از آن آماده می‌شود و به مرجع مورد نظر حقیقی یا حقوقی یا کسانی که برای این ک به اتحادیه مراجعه کردند فرستاده می‌شود. وقتي کاري به اين جا ارجاع مي‌شود بنده کار را به کسي مي‌دهم که خبره آن کار باشد. من حدود 30 سال جربه در اين اتحادیه دارم. در ميان انبوه پرونده‌هاي که در اين مدت ديده‌ام شاید کمتر از ده درصد آنها از این اتحادیه بیرون رفته باشد، همه آنها به دلیل تجربه، متانت، تواضع و کارآیی به صورت کدخدامنشی توسط کمیسیون حل شده‌اند.
* در خصوص موارد اختلافي که مربوط به عمليات چاپ نمي‌شود. يعني نکات فني چاپ ندارد. براي مثال اختلافات اداري، بازرگاني يا موارد کلاهبرداري و امثال آن اتحاديه چگونه عمل مي‌کند؟
** قراردادهايي داريم که بازرگانی هستند، شکل تخصصي چاپ ندارند، اتحادیه آنها را به کمیسیوني که دعوای بازرگانی را حل کند ارجاع مي‌دهد. در مواردي شخص خودش مراجعه می‌کند و در مواردي ديگر که قراردادی بسته می‌شود ولي مثلا خریدار و فروشنده آن طور که تعهد داده عمل نمي‌کنند اما حَکَم هم اتحادیه است. وقتی شما حَکَمیت مي‌دهيد ديگر اين خود اتحادیه است که تشخیص میدهد از یک يا چند کارشناس که در این حوزه هستند استفاده کند. تشخيص تعداد کارشناس و شکل و کيفيت کار کارشناسي که انجام مي‌شود با اتحاديه است که به عنوان حَکَم از سوي طرف‌هاي ذي‌نفع تعيين شده است.
در واقع مواردی که به اتحادیه ارجاع داده شده، خارج از صنعت چاپ نبوده است. همه بنوعي در رابطه با بخشهاي مختلف چاپ اعم از ماشین، کاغذ، مرکب، زینک، فیلم، شراکت، دعوا و… بوده است. چون اين موارد در خانواده صنعت چاپ است و اتحادیه هم خانه صنفی است و آمادگی حل اختلاف را دارد پس اتحادیه وظيفه خود مي‌داند اين مشکلات را حل کند، بار دولت را کم کند، بار قوه قضاییه را کم کند، در نتیجه همیشه آماده است. افرادي هم که اتحاديه در اين گونه مسائل از آنها کمک مي‌گيرد براي رضاي خدا و اصلاح امور وارد کار مي‌شوند و اغلب پس از حل مسئله به خاطر تلاشي که در ايجاد صلح بين شهروندان انجام داده‌اند راضي و شکرگذار هستند.
* ممکن است موقعی پیش بیاید که کسی خودش اتحادیه را حکم قرار داده ولی وقتی راي اتحاديه صادر شد با رأی صادره موافق نباشد. معمولا برخوردها در اين زمان چگونه است؟
** شما اگر در مدخل هر يک از مجتمع‌هاي قضايي که بايستيد مي‌بينيد اينها که بيرون مي‌آيند يکي خواهان است و ديگري خوانده. يک نفر راضي و يکي ديگر ناراضي است.
همیشه این طور است که هر کس محکوم می‌شود حالت بی‌تفاوتی و منفی‌بافي‌اش شروع می‌شود. شروع مي‌کند به فرافکني، در محضر قاضي که نمي‌تواند سخن اضافه‌اي بگويد يا کسي را متهم کند. اما مي‌آيد و براي مثال درباره اتحاديه و نيکوسخن بد و بيراه مي‌گويد. ما به اين حرفها اهميتي نمي‌دهيم. هرچه از اتحادیه بیرون می‌رود، وجاهت اتحادیه است و اتحاديه پاي آن ايستاده است. اتحادیه مرجع صنفی است. وقتی کسی به آن حکمیت میدهد باید همه جوانب کار را قبل از حکمیت بسنجد.
ممکن است حکم صادره له يا عليه من طرف دعوا باشد. نبايد اين طور شود که اگر حکم به نفع من بود از حَکَم تعريف کنم و اگر نبود شروع به شانتاژ کنم و کل شخصيت حقيقي و حقوقي حَکَم را که آمده حرف حق زده زير سوال ببرم.
ما آن چه که مربوط به صنعت چاپ باشد و به اتحادیه حکمیت داده باشند بدون گرایش به زمینه خاصی بررسي مي‌کنيم. البته ممکن است حرف‌هاي زيادي در حاشيه زده شود که فلاني به نفع يا ضرر يکي از طرفين دعوا حرف زده. ما ذي‌نفع نيستيم و دنيا و آخرت خود را به باد نمي‌دهيم. وقتي مدارک روي ميز مي‌آيد و همه چيز واضح و بديهي است بنده نمي‌توانم بگويم نبوده يا نديده‌ام. جامعه پر از افراد راضي و ناراضي است که ممکن است رضايت يا عدم رضايت آنها بحق نباشد.
بايد ببينيم قانون چه مي‌گويد. قانون اين را مي‌گويد که وقتی شما کسی را به عنوان حَکَم و داور معرفی می‌کنید خارج ا اين ک شخصيت خود حَکَم چه باشد بايد بدانيد که حرف حَکَم لازم‌الاجرا است، قوه قضاییه هم بر اين صحه گذاشته است. البته پيشتر هم گفته شد که ممکن است مواردي هم پيش بيايد که قاضي تشخيص دهد که راي حَکَم را نقض کند. در قوه قضائیه هم دادگاه تجدید نظر به همین خاطر است مشاهده شده که مودی رای بدوی در تجدید ظ نقض می‌گردد.
* اگر توصيه خاصي به همکاران داريد بفرماييد.
** کسانی که میخوهد قراردادی برای خرید و فروش ماشین‌آلات و دیگر موارد داد و ستد در این صنف چاپ ببندند قبل از آن بررسی کنند، مشاوره بگیرند ب از ن اقدام به بستن قرارداد بکنند. هرجا که به مشکل برخوردند اتحادیه موظف است که مشاوره رایگان به آنها بدهد. اگر صلاح دانستند هر شخص حقیقی یا حقوقی و حتی اتحادیه را با ذکر حدود اختیارات به عنوان حکم قرار دهند.
به هر حال در قراردادشان حَکَم داشته باشند که مورد تائید طرفین باشد تا در مواردی که به مشکل برخوردند جو حکم چاره‌ساز باشد. مضاف بر این که در قرارداد دو تا سه نفر شاهد نيز داشته باشند، امضاء و اثر انگشت خریدار و فروشنده هم باشد، بايد در تمام مسائل داخلی، خارجی، ارزی و ریالی دقت شود و با مشاوره قبلی قرارداد را منعقد کنند و بدون اطلاع این کار را انجام ندهند.*
