وقتی کار به حل اختلاف می‌رسد

این روزها کارآفرینان به دلیل شرایط خاص اقتصادی حاکم بر کشور حالات خاصی را تجربه می‌کنند. اغلب هم فقیرند و هم ثروتمند. هم بدقول شده‌اند و هم از بدقولی دیگران گله دارند. از عده‌ای طلب دارند و شاکی از دیرکرد تسویه حساب آنها و خود به عده‌ای دیگر بدهکارند و از نظر آنها بدقول هستند. بعضی از کیفیت انجام سفارش خود رضایت ندارند و بعضی معتقدند آن چه به دست آورده‌اند با آن چه می‌خواستند برابر نیست. بسیاری از دلگیری‌ها با صبر و تحمل و توکل بالاخره حل می‌شود.

اما بعضی اختلافا‌ت هم براحتی حل نشده و نیاز به ورود شخص سومی به عنوان حَکَم دارد. یکی از فعالیت‌های اتحادیه‌های صنفی حَکَمیت است.

اتحادیه چاپخانه‌داران تهران از جمله نهادهای صنفی است که همه ساله با تعداد زیادی از دعواهای صنفی روبرو است که منشاء بسیاری از آنها بی‌اطلاعی از دامنه تعهداتی است که بین طرفین رد و بدل شده و گاه نیز جدی نگرفتن تعهداتی که داده می‌شود.

البته بسیاری از این دعواها در خود اتحادیه حل و فصل می‌شود.

اما بعضی از دعاوی نیز پس از صدور رای کارشناسی اتحادیه برای اعلام نظر قاضی و اجرای حکم به قوه قضائیه می‌رود.

از آن جا که تعداد قابل توجهی از اعضای اتحادیه چاپخانه‌داران در زمینه چاپ بسته‌بندی فعالیت دارند و به آن دلیل که این اتحادیه از سابقه چندین دهه میانجی‌گری و حکمیت در بخشهای صنعت، بازرگانی و خدمات برخوردار می‌باشد بر آن شدیم با علی نیکوسخن رییس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران و یکی از قدیمی‌ترین اعضای کمیسیون‌های حل اختلاف در این اتحادیه گفت و گویی داشته باشیم. وی درباره شیوه عملکرد و دیدگاه اتحادیه در دعاوی صنفی توضیحاتی داد.

* درباره ساز و کار و چگونگی حل اختلافات صنفی در اتحادیه چاپخانه‌داران تهران بفرمایید.

** اتحادیه طبق مقررات قا صنفی باید پنج کمیسیون داشته باشد، که هر کدام حوزهای خاص فعالیت دارند. در اتحادیه چاپخانه‌داران تهران کمیسیون‌های فنی، حل اختلاف، بازرسی، بررسی و شکایت و کمیسیون آموزش وجود دارد. بعضی مسائل از بیرون به اتحادیه محول می‌شود و یا اشخاص حقیقی یا حقوقی، مستقیما به اتحادیه مراجعه می‌کنند. اشخاصی به اتحادیه مراجعه می‌کنند ممکن است در مسائل تخصصی و یا مشکلاتی که با افراد بیرون دارند نیازمند رای و نظر اتحادیه باشند. هر یک از موارد مطرح شده که در صلاحیت اتحادیه باشد، اعلام نظر می‌شود و هر جا که لازم بود راهنمایی می‌کنیم که به مراجع مربوط مراجعه کنند. بعضی مسائل فنی هستند ه باید در اتحادیه نظر داده شود و بعضی ا مسائل است که اشخاص حقیقی یا حقوقی، طی مکاتبات، قراردادها و توافقنامه‌هایی که دارند، اتحادیه را به عنوان حَکَم معرفی می‌کنند.

در این راستا، هر یک از طرفین که به اتحادیه مراجعه کنند و درخواست داشتند، اتحادیه موظف است که در چارچوب همان قراردادی که اتحادیه را حَکَم قرار داده، رسیدگی کند. حتی در مواردی هم که ممکن است ابهاماتی داشته باشد از رای یا مشاوره کارشناسان خبره در آن قضیه (بر اساس تشخیص اتحادیه) استفاده می‌شود طوری که تداخلی در مسائل قوه قضاییه نداشته باشد. بیشتر مواردی که به اتحادیه وارد شده از طریق نظراتی که کارشناسان و خبرگان ما داشتند در خود اتحادیه حل و فصل شده است.

* چند درصد از موارد اختلافی که در اتحادیه مطرح می‌شود به محاکم قضایی ارجاع می‌شود؟
** طی پنج سال گذشته بندرت از هر یکصد مورد اختلاف حداکثر ممکن است ده درصد از آن به قوه قضاییه ارجاع شده باشد.

تا آن جا که ما اطلاع داریم، رای‌هایی که به قوه قضاییه می‌رود، مستقیما به دایره اجرای احکام ارجاع داده می‌شود. در این میان گاهی در حین اجرای رای یا بعد از آن کسی که محکوم شده به اتحادیه مراجعه می‌کند و کمک می‌خواهد، ولی کار در این مرحله از دست ما خارج شده است. البته منظور بنده از بیان این نکته آن نیست که بعضی آراء اتحادیه در قوه قضاییه نقض نشده باشد، در واقع صلاحیت قاضی خیلی بالاتر از صلاحیت اعضای ما و خود بنده و اتحادیه است.

* آیا رای کمیسیون‌ها همان رای اتحادیه است؟

ما در چارچوبی کار می‌کنیم که رای صادره، رای اتحادیه باشد. وقتی مرجعی از اتحادیه رای و نظر می‌خواهد اتحادیه هم وظیفه خود می‌داند که رای را جواب دهد. ما از کارشناسان برای تکمیل پرونده کمک می‌گیریم. نظرات را جمع‌آوری و نظر نهایی را به عنوان رای اتحادیه به مرجع یا اشخاصی که از ما نظر خواستند اعلام می‌کنیم.

در واقع وقتی حکمیت به اتحادیه واگذار می‌شود، اتحادیه مختار است که برای صدور حکم، از ابزار مختلفی استفاده کند از جمله کمیسیون. ابزاری که به کار گرفته می‌شود ممکن است از داخل صنف یا خارج صنف باشد و این به شرایط موردی که در دست بررسی است بستگی دارد.

* کیفیت کارشناسی و داوری اتحادیه در چه حدی است؟

** در حال حاضر ما مدارک و اسناد و پرونده‌هایی داریم که خود قوه قضاییه، از اتحادیه سوال کرده و نظر کارشناسانه خواسته است. ما هم دقیقا بررسی می‌کنیم و جوابش را به قوه قضاییه می‌دهیم. خود قوه قضاییه هم در این زمینه از نظر کارشناسی کارشناسان رسمی و خبره اتحادیه استفاده می‌کند و در مجموع روابط بسیار خوبی بین اتحادیه و قوه قضاییه برقرار است.
تا به حال پیش نیامده که نظری از ما بخواهند و مشکلی به وجود آمده باشد. در واقع اتحادیه در رای که می‌دهد بسیار حساس است. آن چه از این جا بیرون می‌رود رای اتحادیه است، نه رای نیکوسخن است نه رای عضو کمیسیون و نه رای عضو هیئت مدیره. بلکه رای اتحادیه است. برای مثال ما کمیسیون فنی و آزمون داریم،که هیئت مدیره یک گروهی را مشخص کرده است. مثلا وقتی کسی که می‌خواهد چاپخانه خریداری و یا تاسیس کند، وزارت ارشاد تایید صلاحیت فنی را به این اتحادیه محول می‌کند.

برای کاری که از نظر فنی کارشناس چاپ لازم دارد، کمیسیونی وجود دارد که اعضای آن کارشناس چاپ هستند، هم ماشینچی، هم خبره، هم قدیمی و کهنه‌کار، فورا تشخیص می‌دهند کار چند رنگ است، با چه چیزی چاپ شده، با چه ترامی است و کیفیتش در چه حدی است. بعضی مواقع کار ساده است یا فنی نیست، به کمیسیون حل اختلاف یا بررسی و شکایت می‌رود.

کمیسیون حل اختلا نظر خود را می‌دهد، نظر کمیسیون در اتحادیه بررسی م‌شود، بعد از مشورت، بر اساس آن رأی نوشته می‌شود، بعد از آن آماده می‌شود و به مرجع مورد نظر حقیقی یا حقوقی یا کسانی که برای این ک به اتحادیه مراجعه کردند فرستاده می‌شود. وقتی کاری به این جا ارجاع می‌شود بنده کار را به کسی می‌دهم که خبره آن کار باشد. من حدود ۳۰ سال جربه در این اتحادیه دارم. در میان انبوه پرونده‌های که در این مدت دیده‌ام شاید کمتر از ده درصد آنها از این اتحادیه بیرون رفته باشد، همه آنها به دلیل تجربه، متانت، تواضع و کارآیی به صورت کدخدامنشی توسط کمیسیون حل شده‌اند.

* در خصوص موارد اختلافی که مربوط به عملیات چاپ نمی‌شود. یعنی نکات فنی چاپ ندارد. برای مثال اختلافات اداری، بازرگانی یا موارد کلاهبرداری و امثال آن اتحادیه چگونه عمل می‌کند؟
** قراردادهایی داریم که بازرگانی هستند، شکل تخصصی چاپ ندارند، اتحادیه آنها را به کمیسیونی که دعوای بازرگانی را حل کند ارجاع می‌دهد. در مواردی شخص خودش مراجعه می‌کند و در مواردی دیگر که قراردادی بسته می‌شود ولی مثلا خریدار و فروشنده آن طور که تعهد داده عمل نمی‌کنند اما حَکَم هم اتحادیه است. وقتی شما حَکَمیت می‌دهید دیگر این خود اتحادیه است که تشخیص میدهد از یک یا چند کارشناس که در این حوزه هستند استفاده کند. تشخیص تعداد کارشناس و شکل و کیفیت کار کارشناسی که انجام می‌شود با اتحادیه است که به عنوان حَکَم از سوی طرف‌های ذی‌نفع تعیین شده است.

در واقع مواردی که به اتحادیه ارجاع داده شده، خارج از صنعت چاپ نبوده است. همه بنوعی در رابطه با بخش‌های مختلف چاپ اعم از ماشین، کاغذ، مرکب، زینک، فیلم، شراکت، دعوا و… بوده است. چون این موارد در خانواده صنعت چاپ است و اتحادیه هم خانه صنفی است و آمادگی حل اختلاف را دارد پس اتحادیه وظیفه خود می‌داند این مشکلات را حل کند، بار دولت را کم کند، بار قوه قضاییه را کم کند، در نتیجه همیشه آماده است. افرادی هم که اتحادیه در این گونه مسائل از آنها کمک می‌گیرد برای رضای خدا و اصلاح امور وارد کار می‌شوند و اغلب پس از حل مسئله به خاطر تلاشی که در ایجاد صلح بین شهروندان انجام داده‌اند راضی و شکرگذار هستند.

* ممکن است موقعی پیش بیاید که کسی خودش اتحادیه را حکم قرار داده ولی وقتی رای اتحادیه صادر شد با رأی صادره موافق نباشد. معمولا برخوردها در این زمان چگونه است؟
** شما اگر در مدخل هر یک از مجتمع‌های قضایی که بایستید می‌بینید اینها که بیرون می‌آیند یکی خواهان است و دیگری خوانده. یک نفر راضی و یکی دیگر ناراضی است.

همیشه این طور است که هر کس محکوم می‌شود حالت بی‌تفاوتی و منفی‌بافی‌اش شروع می‌شود. شروع می‌کند به فرافکنی، در محضر قاضی که نمی‌تواند سخن اضافه‌ای بگوید یا کسی را متهم کند. اما می‌آید و برای مثال درباره اتحادیه و نیکوسخن بد و بیراه می‌گوید. ما به این حرفها اهمیتی نمی‌دهیم. هرچه از اتحادیه بیرون می‌رود، وجاهت اتحادیه است و اتحادیه پای آن ایستاده است. اتحادیه مرجع صنفی است. وقتی کسی به آن حکمیت می‌دهد باید همه جوانب کار را قبل از حکمیت بسنجد.

ممکن است حکم صادره له یا علیه من طرف دعوا باشد. نباید این طور شود که اگر حکم به نفع من بود از حَکَم تعریف کنم و اگر نبود شروع به شانتاژ کنم و کل شخصیت حقیقی و حقوقی حَکَم را که آمده حرف حق زده زیر سوال ببرم.

ما آن چه که مربوط به صنعت چاپ باشد و به اتحادیه حکمیت داده باشند بدون گرایش به زمینه خاصی بررسی می‌کنیم. البته ممکن است حرف‌های زیادی در حاشیه زده شود که فلانی به نفع یا ضرر یکی از طرفین دعوا حرف زده. ما ذی‌نفع نیستیم و دنیا و آخرت خود را به باد نمی‌دهیم. وقتی مدارک روی میز می‌آید و همه چیز واضح و بدیهی است بنده نمی‌توانم بگویم نبوده یا ندیده‌ام. جامعه پر از افراد راضی و ناراضی است که ممکن است رضایت یا عدم رضایت آنها بحق نباشد.

باید ببینیم قانون چه می‌گوید. قانون این را می‌گوید که وقتی شما کسی را به عنوان حَکَم و داور معرفی می‌کنید خارج ا این ک شخصیت خود حَکَم چه باشد باید بدانید که حرف حَکَم لازم‌الاجرا است، قوه قضاییه هم بر این صحه گذاشته است. البته پیشتر هم گفته شد که ممکن است مواردی هم پیش بیاید که قاضی تشخیص دهد که رای حَکَم را نقض کند. در قوه قضائیه هم دادگاه تجدید نظر به همین خاطر است مشاهده شده که مودی رای بدوی در تجدید ظ نقض می‌گردد.

* اگر توصیه خاصی به همکاران دارید بفرمایید.

** کسانی که میخوهد قراردادی برای خرید و فروش ماشین‌آلات و دیگر موارد داد و ستد در این صنف چاپ ببندند قبل از آن بررسی کنند، مشاوره بگیرند ب از ن اقدام به بستن قرارداد بکنند. هرجا که به مشکل برخوردند اتحادیه موظف است که مشاوره رایگان به آنها بدهد. اگر صلاح دانستند هر شخص حقیقی یا حقوقی و حتی اتحادیه را با ذکر حدود اختیارات به عنوان حکم قرار دهند.

به هر حال در قراردادشان حَکَم داشته باشند که مورد تائید طرفین باشد تا در مواردی که به مشکل برخوردند جو حکم چاره‌ساز باشد. مضاف بر این که در قرارداد دو تا سه نفر شاهد نیز داشته باشند، امضاء و اثر انگشت خریدار و فروشنده هم باشد، باید در تمام مسائل داخلی، خارجی، ارزی و ریالی دقت شود و با مشاوره قبلی قرارداد را منعقد کنند و بدون اطلاع این کار را انجام ندهند.*