تحول در ماندگاری محصولات غذایی ایران

افزایش ماندگاری محصولات غذایی کار خوبی است که از نظر اقتصادی نیز فایده دارد. هر چه عمر مواد غذایی داخل بسته‌بندی را بالاتر ببریم میزان کالاهای مرجوعی که به خاطر انقضای تاریخ مصرف از بازار به کارخانه برمی‌کردند کمتر می‌شود. از طرفی آمار تلفات و آسیب‌ بر اثر مصرف کالاهای تاریخ گذشته نیز پایین می‌آید.
محصولات خوراکی زیادی وجود دارند که برای پاک شدن آنها از میکروب‌ها باید از فرایند پاستوریزاسیون عبور کرده و بعد از آن یا در حین آن به داخل بسته‌بندی ریخته شوند. از جمله آنها می‌توان به کچاپ اشاره کرد.
طبق اخبار رسیده طرح تولید داخلی مواد PET مناسب برای عملیات “پرکنی داغ” (Hot-Fill) در دست می‌باشد. PET یا همان پت که بطری آب و نوشابه آن بسیار مشهور می‌باشد بخودی خود در برابر دمای پاستورزاسیون که بالای هفتاد درجه سانتی‌گراد است تحمل ندارد. بهترین روش پر کردن مایعات خوراکی این است که مظروف با همان حرارت بالا که میکروب‌ها را نابود می‌کند وارد ظرف شود. این کار باعث می‌شود ظرف نیز بر اساس حرارت بالا عاری از میکروب می‌شود. به شرطی که ظرف در برابر حرارت تحمل داشته باشد.
مواد پت غیر از نوع معمولی که برای غیر پرکنی داغ استفاده می‌شود گونه دیگری نیز دارند که گاهی تا هشتاد درجه حرارت را هم تحمل کرده و هیچ مهاجرت یا تغییر شکلی ندارد. این نوع از مواد پت که معمولا گرید بطری آن مورد مصرف قرار می‌گیرد برای محصولات پاستوریزه ایده‌آل است.
از آن جا که نفوذناپذیری پلی‌اتیلن ترفتالات یا همان پت بهتر و بالاتر از HDPE است در صورت در دسترس و اقتصادی بودن پت مناسب پرکنی داغ بهتر است از آن به جای HDPE استفاده شود. زیرا هم عملیات پرکنی داغ در بهترین کیفیت و کوتاهترین زمان انجام خواهد شد و هم قدرت بازدارندگی پت باعث حفظ کیفیت محصول شده و زمان ماندگاری و عمر فروشگاهی آن بالا می‌رود. این امر از نظر اقتصادی سودمند است زیرا تعداد محصولات سالم و بدون بازگشت را بالا می‌برد.
با این حال یکی از مشکلات پیش روی استفاده از بطری‌های پت مناسب پرکنی داغ تغییرات اجباری در سیستم بادکن بطری است. این تغییرات هزینه زیادی دارد که نمی‌توان باسانی از آن گذشت. البته در مجموع و در نهایت استفاده از پت در پرکنی داغ اقتصادی‌تر است اما از آن جا که ممکن است مراحل آن توسط واحدهای مستقل از هم انجام شود هر واحد صنعتی (مثلا تولیدکننده ظروف) به سرمایه‌گذاری لازم برای انجام آن فکر می‌کند. بدیهی است که بیشترین سرمایه‌گذاری تجهیزات مربوط به واحدهای بادکن ظروف است که تا هفتاد درصد نوع معمولی افزایش خواهد داشت. این نوع از پت را هیت‌ست می‌گویند.

Hot-Fill PET
بسیاری از محصولات غذایی مانند ترشی، مربا، شور و امثال آنها که به دلیل حساسیت به آلودگی با روش پرکنی داغ و در شیشه پر می شوند می توانند در ظروف پت هات فیل پر شوند

در این میان اما خبر خوشی وجود دارد. می‌توان نوعی از مواد پت برکنی داغ را داشت که نیاز به تغییرات در خط بادکن نداشته باشد. یعنی هیت‌ست نیست. بله نوعی از مواد پت پرکنی داغ وجود دارد که با خطوط معمولی بادکن کار می‌کند و نیاز به افزایش سرمایه‌گذاری و تغییر خط ندارد. بدیهی است که این نوع از پت بسیار خوب و مناسب حال ما است. سقف تحمل دمایی این گونه پت به سقف دمای تحمل شده توسط پت هیت‌ست نمی‌رسد. اما محدوده دمای پاستورزاسیونی را که اغلب محصولات رایج پرکنی داغ نیاز دارند مانند ترشی، شور، مربا، کچاپ، شربت‌ها و تونل پاستور آبجو را تحمل کند.
خوشبختانه واحد تولیدکننده مواد پت پرکنی داغ در ایران تولید این نوع از پت را در دستور کار خود قرار داده و اگر همه چیز با موفقیت پیش برود تا یکی دو سال دیگر بسیاری از محصولات حساس به آلودگی در ایران از طریق پرکنی داغ در ظروف پتHot-Fill پر خواهند شد.
این یعنی امنیت بیشتر در مواد غذایی حساس به آلودگی میکربی. همچنین این تحول باعث کاهش ضایعات مواد غذایی و شاید کاهش قیمت کالا شود. زیرا درصدی از بهای محصولات غذایی را هزینه ضایعات در چرخه توزیع و انبارداری تشکیل می‌دهد. در حال حاضر محصولاتی که در نبود ظرف پلاستیکی مناسب که ماندگاری و ظاهر مورد نظر را تامین کند از ظروف شیشه‌ای استفاده می‌کردند با استفاده از این نوع پت با کاهش قابل توجه هزینه ظروف شکسته مواجه خواهند شد. این مشکل در صنایع مربوطه هم پیش از تولید و هم درچرخه توزیع و مصرف وجود داشت.
واحدهای بزرگ و معروف تولید ظروف پلاستیکی بخصوص آنها که ظروف پت تولید می‌کنند و واحدهایی که ظروف HDPE آنها در خطوط پرکنی داغ مورد استفاده قرار می‌گیرد از هم‌اکنون باید به فکر تغییر در خطوط تولید ظروف خود باشند. همچنین این واحدها باید با آگاهی کامل از تغییراتی که از خطوط پرکنی تا واحد ارتباط با مشتری رخ می‌دهد آموزش‌های لازم در مورد تهدیدها و فرصت‌های آن را دیده و از مواردی که باید به مشتریان اطلاع داده شود آگاهی یابند.
تغییر از HDPE به PET تغییرات ظاهری و حجمی در ظروف را هم به دنبال خواهد داشت. ظروف جدید نارکتر هستند و از مواد کمتری در ساخت آنها استفاده شده بنا بر این ظرفیت ظروف بالاتر خواهد رفت. این به معنی تغییر در طراحی ساختار ظروف یا خط تولید یا برچسب کالا یا قیمت و یا هر مورد دیگر مربوط به کالاست. در واقع همه چیز باید با برنامه صورت گیرد.
علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانند با ماهنامه صنعت بسته‌بندی در ارتباط باشند.