مروری بر بازار جهانی پلاستیک

آن چه در ادامه می‌خوانید بخشی از معرفی نمایشگاه پلاستیک آلمان است که متن آن توسط نماینده این نمایشگاه در ایران در اختیار مجله قرار داده شده است.

پلاستیک و لاستیک با ابعاد رشد جهانی فوق العاده
نرخ رشد بسیار بالای گزارش شده در زمینه مواد پلاستیکی و لاستیکی به عنوان مواد تولید، گواه موفقیت این صنعت هستند. در فاصله 1950 تا 2015، این نرخ به طور متوسط سالانه 8.5 % افزایش داشته است. گرچه نرخ‌های رشد امروزی به اندازه آن چه در فاصله 1950 تا 1970 بود نیستند، اما از آغاز هزاره جدید همچنان به میزان 4 تا 5 درصد در حال افزایش بوده‌اند. البته این میزان از منطقه‌ای به منطقه دیگر بسیار متفاوت است و بسته به نوع محصول و کاربری آن هم تغییر می‌کند.

پذیرش جهانی مواد پلیمری
جمعیت رو به افزایش جهان و توسعه کلی و عمومی استانداردهای زندگی عوامل مهم رشد جهانی هستند. تاثیر افزایش رفاه را می‌توان در بازارهای مربوط به کاربری پلاستیک به خصوص در زمینه بسته‌بندی خوراک و کالاهای رفاهی و نیز ظروف انبار و حمل مشاهده کرد. ساخت و ساز و زیرساخت‌ها نیز نیازمند استفاده از پلاستیک در سیستم‌های تامین آب، برق و گاز و همچنین عایقکاری و پروفیل پنجره و بسیاری موارد دیگر هستند. مبحث دیگر افزایش میزان استفاده از این مواد در خودروها و هواپیماها است. مهندسی پزشکی محدوده دیگری است که در آن استفاده از مواد پلیمری غیر قابل اجتناب شده است: بدون محصولات بهداشتی و یک بار مصرف، ابزارهای فنی و تشخیصی، تجهیزات آزمایشگاهی و کاربرد ایمن داروهای پزشکی توان استفاده شدن مطابق با استانداردهای کیفی کنونی را ندارند. این مساله در مورد محصولات ورزشی و رفاهی نیز صادق است. این کاربری‌ها در بازارهای خود یا بخشی یا به تمامی از پلاستیک استفاده می‌کنند و سبب تداوم و افزایش استفاده از مواد پلمیری می‌گردند.
آسیا برترین تولیدکننده پلاستیک در جهان است
در 2014، انجمن فرآوری پلاستیک اروپا PlasticsEurope حجم جهانی تولید پلاستیک را 311 میلیون تن اعلام کــرد. از این میـان حدود 260 میلیون تن به مواد پلیمری تعلق داشت، یعنـی مـوادی که از آنها در تــولید کاربری‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. حدود 50 میلیون تن باقی مانده برای تولید پوشش‌ها، مواد چسبنده یا لاک الکل به کار می‌رفتند. آنالیزی از همین دوره زمانی که توسط گروه بین‌المللی مطالعه لاستیک IRSG انجام شد، حجم جهانی تولید لاستیک و مصرف آن را 29 میلیون تن عنوان می‌کند که 12 میلیون تن از این مقدار لاستیک طبیعی و 17 میلیون تن لاستیک مصنوعی بوده‌اند.
همانند همه دوره‌های افزایش قیمت و بحران‌های اقتصادی در دهه‌های گذشته، بحران مالی و اقتصادی 2008/2009 فقط به میزانی اندک بر توسعه مثبت صنعت پلاستیک تاثیر نهاد. از سال 2010، سالی که در آن رشد سالیانه پلاستیک تنها 4 تا 5 درصد بود، دوباره مسیر رشد این صنعت رو به بالا شده است.
در پایان 2015، پایگاه داده‌های توانمندی KI به نام Polyglobe گزارش داد که توانمندی‌های جهانی برای تولید ترموپلاستیک، بزرگترین و مهمترین بخش کل محدوده مواد پلیمری، چیزی حدود 305 میلیون تن در سال است. از این میان بیش از 90% پلاستیک استاندارد و 9% ترموپلاستیک صنعتی هستند، در حالی که میزان سایر ترموپلاستیک‌ها همچون پلیمرهای دارای کارایی بالا و قابلیت تجزیه‌زیستی تنها یک دهم درصد بوده است.
رشد بالای اقتصادی در چین و بسیاری از کشورهای آسیای جنوب شرقی، منطقه اقتصادی آسیا- پاسیفیک را به بزرگترین منطقه درحال رشد در جهان تبدیل کرده است که تبعات مثبتی برای صنعت جهانی پلاستیک‌سازی دارد. در عین حال، آسیا 46% یا تقریباً نیمی از تولید پلاستیک جهان را انجام می‌دهد. در 2014، بیش از 40% از کل ماشین‌های فرآوری پلاستیک که در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفتند از آسیا امده بودند. امروزه، چین مهمترین کشور در همه بخش‌های صنعت پلیمر است: مطابق داده‌های ثبت شده در 2014، چین مسئول 26% از تولید جهانی پلیمر، 33% از تولید جهانی ماشین‌آلات فرآوری پلاستیک و دارنده بیشترین سهم فردی از بخش فرآوری جهانی پلاستیک است.
توسعه گسترده توانایی‌های پلیمریزاسیون در منطقه آسیا – پاسیفیک و خاورمیانه سبب تغییر مسیر قابل توجهی در آمار این صنعت شده است: در مجموع، چین 26%، ژاپن 4% و بقیه کشورهای آسیایی 16% از نسبت قابل توجه 46 درصدی مربوط به این منطقه را در اختیار دارند. اروپا هم اکنون 20% و ایالات متحده 19% را در اختیار دارند، یعنی سهم آنها از تولید جهانی چندین درصد کاهش یافته است. مطابق آمار ارائه شده توسط PlasticsEurope، خاورمیانه، خاورنزدیک و افریقا جمعاً 7%، امریکای لاتین 5% و کشورهای سابق CIS 3% از این سهم را در اختیار دارند. بین سال‌های 2006 و 2014، سهم آسیا از تولید جهانی پلاستیک تقریبا 5% افزایش یافت، درحالی که امریکا 4% و اروپا 2% از این میزان را از دست دادند. در این میان خاورمیانه و خاورنزدیک، افریقا و امریکای لاتین افزایش سهم داشته‌اند. این روند در تولید جهانی لاستیک هم مشاهده می‌شود: آسیا در این بازار غلبه دارد و همان طور که دارای 73% از سهم تولید لاستیک طبیعی است، هم اکنون 61% از سهم تولید لاستیک مصنوعی را هم در اختیار دارد.

آلمانی‌زبان‌‌ها پیشگام در فن‌آوری،
اختیار بازار ماشین‌آلات، در دست چین
در 2014، کل ارزش تولید ماشین‌های لاستیک و پلاستیک 32.5 میلیارد یورو ( 30.8 میلیارد یورو در 2013) بود. تولیدکننده‌های اروپایی ماشین‌آلات پلاستیک  (42) 40% ایجاد کردند که عبارت است از ارزش تولیدی برابر با 13 (2.8) میلیارد یورو. مطابق با Euromap، انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات اتریش، فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، لوکزامبورگ، اسپانیا، سوئیس و ترکیه، تولیدکننده‌های اروپایی موفق شدند تا موقعیت پیشگامی خود را اندک اندک پیش ببرند و هم‌اکنون 50% از بازار جهانی ماشین آلات پلاستیکی را در اختیار دارند. علی رغم غیر قابل پیش بینی بودن بازار، Euromap مطمئن است که در 2015 بازار شاهد افزایشی 3 درصدی در تولید جهانی تا 33.5 میلیارد یورو خواهد بود و رقم تولید در اروپا تا 2% افزایش یافته و به 13.3 میلیارد یورو خواهد رسید.
در 2014، صنعت پلاستیک EU-28 ، با جمع 1.45 میلیون کارمند و 62000 تجارت عمدتاً کوچک تا متوسط، به فروشی معادل 350 میلیارد یورو دست یافته و 18 میلیارد یورو به مازاد تجارت اتحادیه اروپا افزودند. این ارقام که PlasticsEurope ارائه کرده بر اساس آمار Eurostat تنظیم شده‌اند. مطابق این داده‌ها، مهمترین بازارهای صادراتی ( خارج از اتحادیه اروپا) برای مواد خام و تولیدات  پلاستیکی عبارتند از ترکیه، چین، ایالات متحده، روسیه و سوئیس. مهمترین کشورهای وارد کننده مواد خام که عضو اتحادیه اروپا نیستند هم عبارتند از ایالات متحده، عربستان سعودی، کره جنوبی، سوئیس و ژاپن. محصولات پلاستیکی هم عمدتا از ایالات متحده، سوئیس، چین، ترکیه و ژاپن وارد شدند.
مطابق ارقام ارائه شده توسط PlasticsEurope در 2014، صنعت بسته‌بندی اروپا 39.5% از مواد پلیمری را مصرف کرد، که بیشترین میزان در اروپا را شامل می‌شود و به دنبال آن صنعت ساخت و ساز با 20.1%، صنعت خودروسازی و هواپیما با 8.6%، E+E با 5.7% و کشاورزی با 3.4% قرار دارند. میزان مصرف برای تمام دیگر صنایع همچون تولید مبلمان، مهندسی پزشکی، تولید لوازم خانگی، اسباب بازی، ورزش و امکانات رفاهی جمعا 22.7% بود.  آلمان با 27% همچنان در صدر مصرف‌کنندگان پلاستیک است و پس از آن ایتالیا ( 14%)، فرانسه (تقریبا 10%)، بریتانیا ( تقریبا 8%)، اسپانیا (7%) و لهستان (6%) قرار دارند.

انقلاب گاز شیل یک تحول عظیم است
اروپا در تلاش برای کاهش سهم خود در تولید گاز دی‌اکسید کربن بوده و به همین دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی در حال کاهش است. همین مساله به نوبه خود سبب کاهش تصفیه‌خانه‌های نفت و کم شدن مواد خام در دسترس برای تولید پلی‌اولفین شده که مهمترین نوع از پلیمر برحسب حجم به شمار می‌رود. در همین زمان، کشورهای محدوده خلیج فارس ظرفیت‌های مهمی برای تولید پلمیر ایجاد کرده‌اند و هدفشان تامین نیاز آسیا و ایالات متحده است. از طرف دیگر اروپا که دیگر توانایی تامین پلی‌اولفین از منابع خود را ندارد، وابسته به واردات شده است. انقلاب گاز شیل در ایالات متحده هم اکنون منبعی جدید از سوخت با قیمتی مناسب ارائه کرده است و عملا می‌تواند روند کنونی را در بازار تغییر دهد. در نتیجه سرمایه‌گذاری‌های چند سال اخیر، پیش‌بینی می‌شود که ظرفیت‌های جدیدی برای پلی‌اولفین برپایه گاز در 2017 وارد جریان اصلی بازار بشوند. در حال حاضر، ایالات متحده در حال ایجاد ظرفیت‌ها برای استخراج گاز شیل است که از آن برای تولید کوپلیمرهای مورد نیاز و پلیمریزه کردن پلمیرهای مورد نظر استفاده می‌شود. یک جنبه مهم دیگر عبارت است از توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و ذخیره محصولات استارتر و پلت‌های قابل فرآوری پلاستیکی. انتظار می‌رود نسبت قیمت به کارایی محصولات جدید ایالات متحده کفه صادرات پلی‌اولفین به صورت بین قاره‌ای را به نفع ایالات متحده تغییر بدهد.

فروش جهانی پلاستیک: روشنایی و تاریکی
هیچ جای دیگری از دنیا به اندازه منطقه یورو شاهد افزایش تدریجی ارقام مرتبط با مواد و محصولات پلاستیکی نیست. صنعت پلاستیک سوئیس که کوچک اما بسیار معتبر است هنوز در حال تطبیق دادن خود با رویدادهای جدید از جمله از دور خارج شدن واحد پول این کشور یعنی فرانک سوئیس است. به ویژه تولیدکنندگان ماشین‌آلات و فرآورنده‌های پلاستیک در سوئیس عملا یک شبه از این رویداد صدمه خوردند.
خارج از اروپا، به ویژه در میان کشورهای BRIC ، میزان تجارت از آن چه انتظار می‌رفت کندتر بود. چین ناچار شد ارقام رشد خود را بازبینی کند، در حالی که هندوستان در حال مقابله با فشار فزاینده واردات است. صنعت روسیه در حال جدال با نرخ شناور روبل، تحریم‌ها، افزایش عدم ثبات سیاسی و کاهش سود در بخش انرژی است.
برزیل و برخی از کشورهای همجوارش هم از کاهش قیمت نفت، که از عوامل اصلی تامین بودجه ملی است، رنج برده و دچار بحران اقتصادی شده‌اند. در امریکای لاتین، تولیدکننده‌های پلاستیک و بسیاری از فرآوری‌کننده‌های پلاستیک تصمیم به معلق کردن سرمایه‌گذاری تا بهتر شدن اوضاع گرفته‌اند، در حالی که اصلا معلوم نیست اوضاع دقیقاً چه زمانی بهتر خواهد شد. در عین حال، تولیدکننده‌های کالاهای اصلی به بازارهای در حال ظهور آسیا، تقویت اوضاع در ایالات متحده و بازارهای تازه باز شده ایران دل خوش کرده‌اند.

بازیافت بیشتر در اروپا
در سال‌های اخیر، مساله آلودگی دریاها با محصولات پلاستیکی و میکروپلاستیک‌ها باعث جلب توجه زیاد رسانه‌ها و مردم اروپا شده است. هم اکنون مشخص شده که این رویداد نامطلوب ناشی از سیستم‌های نادرست تخلیه زباله و عدم مدیریت صحیح انسانی است.
با وجودی که اروپا در ردیف آلوده‌کننده‌های اصلی نیست، صنعت تولید پلاستیک اروپا از هیچ تلاشی برای ایجاد سیستم‌های موثر جمع‌آوری و بهبود دادن سیستم‌های بازیافت کنونی زباله با استراتژی‌های مناسب برای استفاده مجدد از آنها فروگذار نمی‌کند. در نتیجه اقدامات قانونی و تلاش‌ها و آغازگرهای مورد استفاده، میزان بازیافت در اروپا (یعنی EU28 بعلاوه سوئیس و نروژ) به تدریج در حال افزایش بوده است: در 2014، این میزان 69% بود که نسبت به میزان ثبت شده در 2011 به اندازه 10 رتبه و به نسبت میزان ثبت شده در 2006 به اندازه 21 رتبه افزایش داشت. کشورهای اروپایی که در آنها ممنوعیت دفن زباله وجود دارد دارای نرخ بالایی از بازیافت هستند. این کشورها شامل سوئیس، اتریش، هلند، آلمان، سوئد، لوکزامبورگ، دانمارک، بلژیک و نروژ- بیش از 96% از زباله‌های پلاستیکی خود را بازیافت می‌کنند، در حالی که 5 کشور دیگر اروپایی هنوز کمتر از 30% این مقدار را مورد بازیافت قرار می‌دهند.
در 2014، مهمترین روش‌های بازیافت در اروپا به این ترتیب بودند: 39% بازیافت انرژی و 30% بازیافت مواد و حدود 31% زباله پلاستیکی دفن شده. ده سال قبل، میزان بازیافت انرژی تنها 26% و بازیافت مواد 17% بود و 57% دفن می‌شدند. در همه کشورهای اروپایی، نرخ بازیافت بسته‌بندی بیش از 20% افزایش یافته و نیمی از این کشورها بیش از 70% و برخی تا 99% از بسته‌بندی‌ها را بازیافت می‌کنند.

آلمان: منشاء نمایشگاه K
و پیشگام فنی در بسیاری از زمینه‌ها
از نظر مناطق در حال رقابت، صنعت پلاستیک و لاستیک سه منطقه آلمانی‌زبان در اروپا هنوز در صدر هستند. دهه‌ها است که آلمان رهبر بی‌رقیب بسیاری از بخش‌های صنعت تولید پلاستیک و لاستیک بوده است و علاوه بر در اختیار داشتن بزرگترین بازار فردی در اروپا، خانه نمایشگاه تجاری K نیز هست.

نگاهی سریع به ارقام کلیدی بازار اصلی
در 2014، مجموع فروش صنعت پلاستیک و لاستیک آلمان تقریبا 110 میلیارد یورو بود. این صنعت با نیروی کاری در حد 450000 کارمند یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی بوده و نماینده 6% ازتولید صنعتی داخلی است. به گزارش PlasticsEurope در 2015، 19.4 میلیون تن پلاستیک در آلمان تولید شد و مجموع فروش تولیدکننده‌های پلاستیک 27 میلیارد یورو بود. در طول چند سال اخیر، نرخ بازده و میزان حجم معاملات نسبتاً ثابت ماند و نوسان‌های اندکی داشت. کاهش رقابت بر اساس منابع و افزایش هزینه انرژی تاثیری منفی بر رقابتی بودن بسیاری از مناطق تولید در آلمان داشت.
تولید‌کنندگان ماشین آلات پلاستیک و لاستیک در مناطق آلمانی زبان موقعیت برتر خود را در زمینه فن آوری تولید ماشین و فرآوری حفظ کرده‌اند. در 2014، تولیدکنندگان آلمانی در زمینه ماشین‌آلات محوری و اصلی 6.7 میلیارد یورو تولید داشتند، که تنها اندکی کمتر از نتیجه ثبت شده در رکورد سال 2013 است. آنها با در دست داشتن 20.5% از تولید جهانی عقبتر از چین ( با 33.5%) قرار گرفتند، اما بسیار جلوتر از ایتالیا بودند که در مقام سوم تنها 7.8% داشت. تولیدکنندگان آلمانی ماشین‌آلات در تجارت بین‌المللی به رقم صادراتی 4.6 میلیارد یورو رسیدند که برابر است با 24% از صادرات جهانی و فراتر از چین ( 13%)، و ژاپن و ایتالیا ( هر دو 9%).
در 2014، فرآوری‌کننده‌های آلمانی پلاستیک به کل فروش 59 میلیارد یورو دست یافتند و کل حجم این فرآوری به 13.6 میلیون تن رسید. به گزارش فرآوری‌کننده‌های آلمانی لاستیک، حجمی برابر با 1.57 میلیون تن و کل درآمدی به اندازه 11.3 میلیارد یورو به دست آمد.
صنعت فرآوری آلمان همانند رقبایش در کل جهان علاقمند مشاهده پیشرفت‌های جدید در نمایشگاه تجاری K در امسال است تا بتواند توانمندی‌های بالقوه کاربری‌های پلاستیک و لاستیک را با فرمولاسیون‌های جدید مواد و تجهیزات و ماشین‌آلات مدرن بیازماید.