تاثیر توافقنامه اوراسیا در صنعت و تجارت ایران
5 آبان 98 اجرای توافقنامه اوراسیا بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا آغاز شد.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا که چند سالی است به جای اتحادیه گمرکی اوراسیا ایجاد شده از 5 کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان تشکیل شده است. اعضای این اتحادیه مانند بسیاری از کشورهای جهان تابع قوانین تجارت آزاد هستند. این یعنی تعرفه ورود بسیاری از کالاها در این کشورها صفر است. طبیعی است که عمده مبادلات داخل اتحادیه یعنی بین این پنج کشور نیز با تعرفه صفر درصد صورت میگیرد.
مهمترین بخش از توافق تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا تعرفههای ترجیحی بین دو کشور است. نظام تعرفهای جدید در این توافقنامه شامل 862 قلم کالا است که حدود 10 درصد کل مبادلات بین ایران و کشورهای اوراسیا را تشکیل میدهد. سهم اوراسیا 502 قلم و سهم ایران 360 قلم کالا از اقلام مورد توافق است. همچنین تعدادی از اقلام مشمول تعرفه ثابت (غیر قابل تغییر) و تعدادی دیگر دچار کاهش حقوق گمرکی شدهاند.
از جمله اقلامی که در فهرست کاهش تعرفه قرار گرفتهاند خمیر چوب و انواع کاغذ میباشند. پیش از توافقنامه تعرفه این بخش 9/13 درصد بوده که از 5 آبان امسال به 12 درصد کاهش خواهد یافت. مهمتر از این که کاهش 9/1 درصدی تاثیری در بازار کاغذ در ایران خواهد داشت یا نه، این است که چشمانداز توافقنامه ایران با اوراسیا ادامه کاهش تعرفهها در کوتاهمدت (3 سال) و حذف تعرفه در میانمدت (7 سال) میباشد. در واقع ادعای دولت در امضای این سند، برداشتن اولین گامهای تحقق تجارت آزاد در ایران آن هم با گروهی است که کمترین مشکل سیاسی با ایران را داشته باشند. به عبارتی تمرین ورود به تجارت آزاد جهانی از یک نقطه کمخطر. چنان که احتمال عضویت رسمی در اوراسیا نیز توسط مسئولان اتاق ایران مطرح شده است. این یعنی امکان دارد ایران در آینده حداقل با پنج تا هفت کشور شمالی خود به حقوق گمرکی صفر درصد برسد. با وجودی که گفته شده حدود 15 درصد از کل مبادلات در ایران با این گروه تجاری به تشخیص دولت از این سرنوشت یعنی صفر شدن حقوق گمرکی مصون خواهند بود اما هنوز به طور قطع و یقین مشخص نیست کدام کالاها در حاشیه امن این فهرست خواهند بود.
اگر بپذیریم مشکلات ایران با غرب و تحریمها به این زودیها از صحنه تجارت ایران نخواهند رفت میتوان گفت دولت پیمانهای مستقیم منطقهای را برای یک تجارت مستمر برنامهریزی کرده است. به عبارتی دیگر توافقنامه اوراسیا یکی از مسیرهای جایگزین پیشنهادی دولت است. در این راستا با برنامه کاهش حقوق گمرکی مورد توافق با این اتحادیه در آینده نزدیک عجیب نخواهد بود اگر شاهد باشیم گروهی از کالاهای منطقه اوراسیا با کالاهای مشابه که از غرب وارد کشور میشدند جا به جا شوند.
تا پیش از 5 آذر سال 1399 یعنی یک سال دیگر، ضمن اجرای این توافقنامه همه دست اندر کاران صنعت و تجارت در کشور فرصت خواهند داشت آن را بررسی کرده و نظر خود را به دولت اعلام کنند. دو سال بعد از آن یعنی از 5 آذر 1399 تا 5 آذر 1401 سالهایی است که این برنامه تثبیت خواهد شد و در صورت به هوا نرفتن آن توسط دولت بعدی و یا هر تصمیم دیگر با توافقی جدید و البته آزادتر ادامه خواهد یافت. این نخستین گام جدی ایران برای پیوستن به تجارت جهانی است. البته از کمخطرترین مسیر.
با نگاهی به کد تعرفههای گمرکی 360 قلم کالای وارداتی از اوراسیا به ایران میبینیم که نرخ حقوق گمرکی برخی مواد مورد استفاده در بستهبندی از جمله کاغذ فلوتینگ یا حتی ظروف شیشهای کاهش یافته است. اما آن چه در آینده روی خواهد داد مهمتر از وضعیت فعلی است. در واقع دریچه اوراسیا بزودی بخش بزرگی از واردات و صادرات ما را به خود اختصاص خواهد داد. آن هم با کالاهایی که اکنون در فهرست ترجیحی اقلام نیست ولی بزودی در سبد مبادلات ایران با اوراسیا قرار خواهد گرفت.
توافقنامه اوراسیا میتواند فعالیت زیادی برای صنعت بستهبندی کشور به همراه آورد. پتانسیل تجارت محصولات کشاورزی به هر شکل آن در این توافقنامه زیاد است. از طرفی کیفیت و کمیت تبادل مواد و لوازم بستهبندی نیز به دلیل تغییر در حقوق گمرکی تغییر خواهد کرد.
انواع ورق فولادی، مواد پایه پلیمری، خمیر چوب و کاغذ میتوانند از جمله این موارد باشند. در میان انواع موادی که شرایط واردات و صادرات آن در معاهده اوراسیا دستخوش تغییر خواهد شد کاعذ است. زیرا صنعت کاغذ کشور در این سالها در فراز و نشیب انواع سرمایهگذاریها و حتی تغییر ذائقه مصرف قرار گرفته و ممکن است تاثیر قابل توجهی از توافقنامه اوراسیا بگیرد.
بدیهی است تفاوت زیادی بین واردات خمیر چوب یا خمیر کاغذ با واردات کاغذ وجود دارد. تولیدکنندگان کاغذ و مقوا چشم به واردات خمیر دارند و فروشندگان کاغذ و مقوا واردات کاغذ و مقوای آماده را پایش میکنند. صنعت مهم تولید ورق کارتن نیز که سرنوشت خود را در هر دو جست و جو میکند و ناچار است رابطه خود با هر دو گروه را همواره حفظ کند.
کاهش تعرفه خمیر و محصولات کاغذی شمشیری دو لبه است که باید مدیریت شود. بدیهی است کاهش تدریجی حقوق گمرکی باعث افزایش واردات خواهد شد. اما تفاوت زیادی بین واردات خمیر و واردات کاغذ است. دولت باید متوجه باشد که واردات خمیر باعث تجهیز صنعت تولید کاغذ و ایجاد اشتغال و ارزش افزوده خواهد شد. ولی واردات کاغذ فقط نیاز مصرفکننده را رفع میکند.
در مجموع میتوان گفت با توجه به شرایط تحریم فعلی و عدم همراهی بسیاری از کشورهای بظاهر دوست و همسو با ایران توافقنامه اوراسیا و بازار بیش از دویست میلیون نفری آن بهترین فرصت تجاری حال حاضر برای ایران میباشد و خوب است دست اندر کاران صنعت و تجارت کشور از حداکثر فرصتهای ممکن در آن بهرهبرداری کنند.
